Missieblog Oeganda Oyam 2024
Vrijdag 28 juni t/m zondag 30 juni, De missie voorbereiding
Eindelijk is het dan zover! Na een lange vlucht is iedereen aangekomen in Oeganda en is ons team compleet.
Zaterdagochtend, na een kort nachtje, vertrekken we in alle vroegte richting het Noorden naar Lira town, zo’n 200km onder de zuid Soedanese grens.
Nadat we de drukte van de hoofdstad achter ons hebben gelaten gaat de reis vrij vlot. We rijden over de (best wel goede) Oegandese hoofdweg en passeren kleine dorpjes met houten kraampjes, en kijken onze ogen uit naar het Oegandese verkeer (20 mannen op een open truck, varkens achterop de fiets en ladingen die 5 meter uitsteken). Na een koffie en plasstop komen we 7 uur later, nadat we de immense Nijl zijn overgestoken, aan bij de LightForce lodge. Dit is een NGO gericht op educatie en gezondheidszorg (in samenwerking met thw world food programme en unicef), en hebben onder andere een school, boerderij en verblijfplaats voor vrijwilligers.
Nadat we uiterst gastvrij ontvangen zijn, is het heerlijk na de lange rit de benen nog even te strekken tijdens een wandeling door de omgeving. Na het avondeten ligt iedereen vroeg in bed.
Na een warme nacht zijn we de volgende ochtend vroeg wakker door een koor van Hanen. Een deel van de groep maakt een wandeling waarbij de bevolking in zondagse kleding naar de kerk gaat, anderen helpen met het melken van de koeien.
Na het ontbijt krijgen we een speech en afsluitend gebed door een van de medewerkers van Light Force, wat ons allen raakt. Ze wenst ons dat we de kracht mogen krijgen door het geven van liefde aan de kinderen die we zullen gaan zien en behandelen, ook in de arme leefomstandheden van dit land.
Daarna beginnen de voorbereidingen. Alle meegenomen spullen worden gesorteerd; kleding, speelgoed, tandenborstels.. Medische spullen worden gecontroleerd en ingepakt, waarbij de grootste en uitdagenste klus de apotheek is. Alle medicatie die over is van de vorige missie moet worden geteld, op expiratie datum gesorteerd en met de nieuwe bestelde medicatie worden aangevuld. Dit gaat om antibiotica, vitaminen, medicatie tegen malaria, wormen en de koffer net medicatie voor spoedsituaties. Aan het eind van de middag zijn we klaar en maken we ons gereed voor de eerste echt missie dag die morgen zal beginnen. We zijn benieuwd!
Maandag 1 juli 2024, let’s get started
De eerste checkdag!
We staan vroeg op en vertrekken rond 7 uur naar de eerste locatie. 45 minuten later arriveren we bij de Ugulurude school in Oyam. Dit is een school bestaande uit 6 kleine gebouwen op een wijde vlakte.
Bij aankomst worden we omsingeld door zo’n 200 kinderen die nieuwsgierig kijken wat we komen doen. Een grote mangoboom op het midden van het terrein biedt schaduw aan de wachtende moeders en kinderen. Het rode Afrikaanse zand (‘lateriet’) laat ons niet vergeten dat we in Oeganda zijn.
We beginnen de dag met het inrichten en klaarzetten van de stations (zie verderop). De kleine klaslokalen, gevuld met schoolbankjes en zelfgemaake posters met werkwoorden in de lokale taal (Luganda), worden omgetoverd tot screening stations. Op het terrein staan tenten voor de dokterspost en apotheek.
Hierna maken we kennis met het team en vertalers. Link to Progress (LTP) is een Oegandese organisatie, en onze partner bij deze missie. Zij werken met name in noord en oost Oeganda en richten zich onder andere op water voorzieningen en hygiëne, maar ook gezondheidszorg, voeding en educatie. Er is een apotheker, social werker en country manager. Verder krijgen we allemaal een tolk toegewezen voor vandaag, dit zijn leerkrachtenvan de school. Het MCC team bestaat bestaat uit 10 personen; een aantal artsen, een verpleegkundige en een aantal niet medische missieleden. Na de dagstart gaan we aan de slag.
Het screenen ziet er als volgt uit:
Station 1: Inschrijven en voorlichting.
Dit wordt gedaan door medewerkers van onze partnerorganisatie LTP.
Kinderen krijgen bij de start een formulier met hun gegevens wat bij elk station wordt aangevuld. Hier krijgen kinderen ook les over tanden poetsen en hygiëne. Bij het laatste station mogen ze dan een kleurige tandenborstel uitzoeken.
Station 2: Wegen en meten
Hier worden kinderen gewogen en gemeten. Dit is een belangrijke post omdat ondergewicht en vertraagde groei hier veel voorkomt door o.a. een ontoereikend voedingspatroon.
Station 3: Laboratorium
Door middel van een vingerprik wordt het ijzergehalte bepaald en wordt er getest op malaria. Eventueel aangevuld met een urine test.
Station 4: Dokterspost
Hier wordt anamnese en lichamelijk onderzoek verricht en een plan gemaakt/medicatie voor behandeling voorgeschreven. Soms moeten kinderen worden doorverwezen naar een lokaal ziekenhuis voor uitgebreidere behandeling.
Station 5: Apotheek
Hier wordt de voorgeschreven medicatie uitgegeven (denk aan: malaria tabletten, ontworm- en ijzer tabletten, multivitaminen, handcrèmes, antibiotica).
Wat we zien zijn veel kinderen in de leeftijd van 0 tot 9 jaar. Ze zijn vaak armoedig gekleed. Veel kinderen dragen geen ondergoed en baby’s geen luiers, waardoor de moeders de hele dag met een ‘nat’ kind op schoot zitten. Bij enkele stations krijgen ze een klein cadeautje (een knuffel, armbandje, haarbandje, sticker).
We zien heel veel kinderen met Malaria, de meeste kunnen behandeld worden met tabletten, enkelen wordt verwezen naar een lokaal ziekenhuis voor behandeling met medicatie via het infuus of voor een bloedtransfusie. Sommigen worden gevraagd over enkele dagen terug te komen bij ons voor controle.
Daarnaast zien we kinderen met hydrocephalus (waterhoofd), spina bifida (open ruggetje), grote buikwandbreuken, sikkelcelziekte (erfelijke, ongeneeslijke aandoening van de rode bloedcellen met hele lage levensverwachting), schimmels en andere soorten infecties.
Aan het eind van de dag verlaten we het terrein met een moe maar voldaan gevoel. We hebben 161 kinderen gezien.
Dinsdag 2 juli 2024
We staan wederom vroeg op en vertrekken naar dezelfde school als gisteren, waar bij aankomst de moeders en kinderen alweer op ons staan te wachten. Na een korte klinische les over sikkelcelziekte gaan we beginnen!
Station 1:
Het eerste station waar de kinderen langskomen is de inschrijving (waarbij zij een eigen formulier krijgen wat bij elk station wordt aangevuld met informatie). Daarna gaan zij door naar de voorlichtingsklas. Hier staat onze collega Daniel van LPT om de kinderen en moeders/tantes/oma’s uitleg te geven over tanden poetsen, malaria, handhygiene en voeding. Een hele interactieve les, waarbij iedereen meedoet.
Wat opvalt vandaag is, naast vele kinderen met Malaria de ongelofelijke armoede. Kinderen lopen letterlijk in vodden rond, gescheurde, vieze kleding en vaak zonder ondergoed. Er waren vandaag een aantal kinderen die in de zorg van hun oma of tante waren, omdat beide ouders zijn overleden aan aids. Deze mensen waren zó arm, dat de tranen je in de ogen springen. Deze kinderen zijn extra verwend met een klamboe, nieuwe kleding, knuffels en zoals elk kindje armbandjes en stickers. Voor de hele arme gezinnen is er de mogelijkheid wat geld te geven voor voedsel.
Oeganda kent een vrij recente geschiedenis van conflicten en geweld. Ook al is de huidige tijd veel rustiger en wordt er vooruitgang geboekt, een groot deel van de bevolking leeft nog steeds in armoede. Dit is vooral in de landelijke gebieden die wij ook bezoeken. Een ander opvallend feit is dat Oeganda een van de jongste bevolkingen ter wereld heeft, meer dan de helft van de 37 miljoen mensen is jonger dan 18 jaar.
Omringende landen (Zuid-Sudan, Rwanda en Congo) zijn veel onrustiger door conflicten, ondervoeding en geweld en daardoor zijn meer dan 1,4 miljoen mensen naar Oeganda gevlucht. Daarmee is Oeganda een van de landen die de meeste vluchtelingen opvangt ter wereld.
In Oeganda zijn ook de gevolgen van klimaatverandering merkbaar. Regenpatronen zijn veranderd, waardoor het land te maken heeft met kortere of langere regenseizoenen. Dit resulteert in periodes van extreme droogte of juist overstromingen, waardoor de oogst mislukt en vele kinderen en hun families onvoldoende voedsel hebben.
In Oeganda lijdt op dit moment 29% van de kinderen aan ondervoeding en is 20% van de meisjes tussen 15-19 jaar getrouwd, 1 op de 8 van deze meisjes raakt zwanger. Bovendien leeft 21% van de bevolking in armoede en komt 1 op de 22 kinderen te overlijden voor hun 5e verjaardag. Voornamelijk in het Noorden van Oeganda hebben kinderen te maken met geweld, armoede en voedselonzekerheid.
We zien vandaag opnieuw veel kinderen, circa 170. Met een dubbel gevoel sluiten we de dag af; aan de ene kant het gezellig gezamenlijk eten en het EK kijken (waarbij Nederland wint!), aan de andere kant vloeien er tranen na de heftige armoede en verhalen van vandaag en de dankbaarheid van de mensen voor zoiets kleins.
Dinsdag 2 en woensdag 3 juli
We zijn beide dagen weer vroeg uit de veren en rijden vanaf onze nieuwe overnachtingslocatie naar het Loro health centre, een klein postje voor basale zorg midden tussen de maisvelden in het Oyam district. Er staan enkele huizen en een waterpomp waar jerrycans worden gevuld met water. Ook hier worden we weer opgewacht door een grote groep wachtende moeders en kinderen. Nadat alle stations weer zijn ingericht (en snel overal nog even een doekje overheen wordt gehaald door de medewerkers van het health centre) ontmoeten we onze vertalers en gaan we snel van start!
We zien voornamelijk kinderen in de leeftijdscategorie van 0 tot 9 jaar. Na de inschrijving en voorlichting wordt bij het tweede station elk kind gewogen en gemeten. De grotere kinderen staan zelf, de kleintjes gaan in de armen van moeder op de weegschaal en worden liggend gemeten. Hierna wordt uitgerekend of kinderen (chronisch of acuut) ondervoed zijn. Samen met de vertaler, die toevallig zelf ook in de Oegandese jeugdgezondheidszorg werkt, loopt het als een geoliede machine.
Hierna gaan kinderen naar het derde station, het laboratorium, in de volksmond ook wel ‘de prikkerij’ (of is het prikkerette?) genoemd. Hier wordt bij elk kind door middel van een vingerprik het hemoglobine gehalte (HB) bepaald. Bij het lab worden ook malaria testen afgenomen en kan urine en HIV worden getest. Relatief veel kinderen in Oeganda hebben een anemie (bloedarmoede) door bijvoorbeeld ontoereikende voeding, malaria of sikkelcelziekte.
Opvallend op deze locatie is het aantal zeer ondervoede kinderen. Soms zo ernstig dat opname in ziekenhuis noodzakelijk is. Daarnaast zien we veel kinderen met ‘cerebral palsy’. Deze kinderen zijn gehandicapt (lichamelijk en mentaal) door vaak een oorzaak die, triest genoeg, met betere zorg voorkomen had kunnen worden, bijvoorbeeld; zuurstoftekort bij de geboorte, een hersenvliesontsteking of zeer ernstige malaria op jonge leeftijd.
Het schrijnende van deze kinderen is dat we weinig kunnen doen. Ze kunnen doorverwezen worden naar een gespecialiseerd ziekenhuis wat ver weg ligt (bijna 300 km). Als er echter broertjes of zusjes in het gezin zijn, is dit eigenlijk geen optie omdat de ouders door werk en zorg niet lang weg kunnen van het gezin. Een andere vraag is ook wat het effect zou zijn van een eventuele behandeling; het brengt kosten met zich mee die gemist kunnen worden en hersenschade is immers blijvend.
De moeders van deze kinderen hebben vaak geen uitleg gekregen over de aandoening van hun kind, ze zien wel dat er wat mis is, maar hebben hoop dat het kindje zich toch nog normaal gaat ontwikkelen, ‘als hij 5 jaar is, praat hij vast’. Hoe moeilijk is het dan om aan te geven dat deze schade zich niet meer zal herstellen? Gelukkig is onze locale partner LTP, omdat er de afgelopen 2 jaar zoveel gehandicapte kinderen door ons zijn gezien, bezig een project op te zetten voor begeleiding en ondersteuning van deze kinderen.
Wat, naast de schrijnende ziektebeelden, opvalt is dat ook op sociaal gebied veel kinderen het moeilijk hebben. Veel ouders zijn overleden of van de een op andere dag vertrokken (soms omdat ze de zorg voor hun zieke of gehandicapte kind niet wilde hebben). Deze kinderen komen dan vaak met een ander familielid (of een iets ouder broertje of zusje) dat te weinig financiële middelen heeft om ze te kunnen ondersteunen. Met armoede, ondervoeding, ziekten en een hele nieuwe generatie van armoede tot gevolg…
Aan het eind van deze checkdagen zit ons hart en hoofd vol met alles wat we hebben gezien. Het is pijnlijk je te beseffen dat kinderen hier dezelfde capaciteiten hebben als de kinderen in Nederland, maar niet dezelfde kansen. We zijn blij dat we iets kunnen doen, en ookal voelt het als een druppel op een gloeiende plaat, de goede samenwerking met de enthousiaste lokale partner, het dorpshoofd en het health centre zorgen op termijn hopelijk voor een duurzame oplossing en verbetering van de gezondheid voor kinderen in dit gedeelte van de wereld.
Vrijdag 5 en zaterdag 6 juli
Wederom vertrokken we de afgelopen dagen vroeg, dit keer naar de Amido primary school. De reis er naartoe blijft bijzonder; we zitten in een minibusje waar je nét je hoofd niet tegen het plafond stoot (hoewel geen garantie op de Oegandese hobbelwegen). De reis gaat dwars door het landschap van rode aarde en maisvelden, waar rondje hutjes het landschap kenmerken. Zo nu en dan passeren we een dorpje waar de verkopers al vroeg uit de veren zijn om chapati’s te bakken (soort hartige pannenkoekjes) en geroosterde mais te verkopen. Vrouwen gekleed in de chitenge doeken doen de was in een beekje. Wat is hier toch ongelofelijk veel kleur! Ook lopen er groepjes kinderen in hun roze-blauwe schooluniformen naar school (soms een groepje kleuters alleen over de hoofdweg; wij houden ons hart vast…). Meer dan eens zien we verbaasde gezichten opkijken naar ons busje met een lading Mzungus (blanken), in hun witte shirts. Vaak volgt er een lach en zwaaiende hand van beide kanten.
Eenmaal aangekomen op de checklocatie is het wat gepuzzel om de stations zo op te zetten dat we zo min mogelijk last hebben van de bloedhete zon. 200 nieuwsgierige ogen kijken vanuit de klaslokalen om het tafereel in de gaten te houden, terwijl er aan de andere kant van het veld moeders met hun kinderen binnendruppelen die van heinde en ver zijn komen lopen.
Nadat kinderen op de zijn ingeschreven, voorlichting hebben gehad, zijn gemeten en gewogen en er bloed is afgenomen komen ze uit bij het station van de dokter. Hier kijken we met 4 tot 5 artsen de kinderen van top tot teen na, met extra nadruk op specifieke klachten. Veel voorkomende problemen zijn ondervoeding, bloedarmoede, malaria, worminfecties, schimmelinfecties, oog- en oorklachten, gebitsklachten (door slecht/geen onderhoud), hoestklachten (vaak door het stof en koken op open vuur in huis), buikpijn en diarree. Nadat het kind is nagekeken wordt er beleid gemaakt en medicatie voorgeschreven. Kinderen met ernstige klachten worden doorverwezen naar een lokaal ziekenhuis en opgevolgd door onze partner LTP (die in contact blijft met de missieleiders).
De medicatie wordt opgehaald bij het laatste station, de apotheek. Door een van onze Oegandese collega’s wordt uitleg gegeven over de inname van de medicatie en de eerste tablet van een kuur krijgen ze ter plekke. Ook worden hier tandenborstels en extra voeding uitgedeeld (bijv. melk voor ondervoede baby’s omdat de moeder onvoldoende borstvoeding produceert). Daarnaast is dit ook het station van ‘de fashion doctor’, de armste gezinnen krijgen hier wat kleding mee.
De dossiers van de kinderen worden later door ons ingevoerd en bewaard voor dossiervorming, zodat ze het volgende jaar weer kunnen worden ingezien als het kind zich opnieuw presenteert.
De afgelopen dagen kenmerken zich door grote verschillen in gezondheid en sociaaleconomische status; sommige kinderen komen in hun mooiste prinsessenjurk en hebben geen medische problemen, anderen in vieze, gescheurde kleding en zijn (ernstig) ziek. Cultuur en local beliefs spelen een ongelofelijk belangrijke rol in gezondheid, bij vrijwel alle kinderen zijn de hoektanden getrokken omdat er geloofd wordt dat deze ziekten veroorzaken. Ook horen we verhalen van moeders van gehandicapte kinderen die verstoten zijn omdat hun kind als kwade geest wordt gezien.
Opvallend zijn meerdere kinderen die niet kunnen lopen, soms door een (erfelijk) neurologische afwijking, soms door een fractuur die nooit is behandeld. Enkele kinderen zijn dusdanig ziek dat ze met spoed zijn verwezen naar het ziekenhuis. Verder zien we veel kinderen met aangeboren afwijkingen, waterhoofd, klompvoet, O-benen.. Er is weinig prenatale zorg en de hielprik om ernstige (behandelbare) ziekten op te sporen is niet standaard, waardoor aangeboren ziekten onbehandeld blijven. Het besef dat deze kinderen, als ze 10.000 km verderop ter wereld waren gekomen, wel behandeld hadden kunnen worden blijft de pijnlijke waarheid, een keiharde realiteitscheck die je, cliché maar waar, doet beseffen hoe ongelofelijk goed we het hebben in Nederland.
Na deze laatste checkdag komt er een einde aan onze missie, we hebben meer dan 900 kinderen gezien. Het voelt gek dat we elkaar pas zo kort kennen, door intensiteit van het werk zijn we snel een hecht team geworden. Terwijl we over de zandwegen door het groene Oeganda terug naar de hoofdstad rijden, is de gedachte binnen 24 uur weer over de Nederlandse A4 te rijden haast onwerkelijk. Met een lach en een traan nemen we afscheid van elkaar en dit prachtige land.
